Nieuwsberichten

Jean Thiriart en de afschaffing van Vlaanderen

Van Paneuropa over het Europa der duizend vaandels tot Eurosiberië: doorheen de twintigste eeuw hebben heel wat verschillende persoonlijkheden nagedacht over het quo vadis van het Europese continent. Zo ook Jean-François Thiriart, een in 1922 in Brussel geboren opticien en politiek activist, wiens ideale Europa van Dublin tot Vladivostok reikte.

Moskou noch Washington

Het politieke levensverhaal van Thiriart begint aan de linkerzijde van het ideologische spectrum. Tijdens de Tweede Wereldoorlog brachten nieuwe inzichten hem echter tot het besluit het socialisme en antifascisme achter zich te laten en zich achter het Waalse Amis du Grand Reich allemand (AGRA) te scharen. AGRA verhield zich toen ten opzichte van REX zoals de DeVlag zich tegenover het VNV positioneerde. Voor zijn lidmaatschap kreeg hij enkele jaren celstraf.

Naar aanleiding van de onafhankelijkheid van Belgisch Congo en Frans Algerije stortte hij zich opnieuw in de politieke arena. Hij sprak zich uit tegen de dekolonisatie en stelde dat deze revoluties geen respectievelijk Belgisch en Frans verlies waren, maar een Europees verlies. Thiriart kwam langzaam maar zeker tot het besef dat het het kapitalisme van de Verenigde Staten was dat Europa van haar wereldrijk had beroofd: Indonesië, het Midden-Oosten, Indochina, Katanga.

Ook tegenover de Sovjet-Unie uitte hij in de jaren zestig heel wat kritiek. De verdeling van Europa op de Conferentie van Jalta had ervoor gezorgd dat Europa in twee gedeeld werd, waarbij de VS het westelijke deel als afzetmarkt kon aanwenden, en de Sovjets heer en meester mochten spelen in het Oosten. Thiriart spreekt dan ook onomwonden van een pseudo-socialistisch imperialisme dat miljoenen Oost-Europeanen onderdrukt.

Van Brest tot Boekarest

Zijn oplossing: een unitair Europa van Brest tot Boekarest. Hoe kleiner een natie is, stelt Thiriart, hoe groter de kans dat de natie een satelliet of kolonie wordt. De roeping van Europa is op het wereldtoneel te vinden, en dit kan enkel wanneer de interne grenzen verdwijnen. Volledig in overeenstemming met de theorieën van de realistische school, heeft hij geen oog voor het subnationale en legt hij de nadruk op materiële en militaire macht. Zoveel blijkt ook uit de titel die hij aan een van zijn boeken gaf: Un empire de 400 millions d'hommes.

Of die 400 miljoen mensen zich allen zo eenvoudig laten ontwortelen, valt evenwel te betwijfelen. Door de wereld enkel en alleen door een realistische bril te bekijken, lijkt Thiriart te zijn vergeten dat een mens en een volk getekend worden door hun omgeving en hun verleden. Door instituties als taal, cultuur en religie onvermeld te laten in een werk dat de eenmaking van Europa bepleit, verdwijnen deze daarom niet plots als sneeuw voor de zon. Ook de drang naar zelfbeschikking van volkeren gaat niet zo snel verloren.

De afschaffing van Vlaanderen

Het Europa der nationalisten? Een restant van het verleden dat baan moet ruimen voor een Europees nationalisme. Ook het Vlaams nationalisme spaart hij niet. De Vlamingen weigeren zogezegd elk contact met de Franse cultuur uit ressentiment, en zien tegelijkertijd niet in dat ze volledig geamerikaniseerd worden. Ze haten de Fransen zelfs zo hard, dat ze nog steeds de Guldensporenslag vieren. Elders raadt hij de Vlaamse jeugd aan om wat minder Franstalige straatborden te bekladden en wat meer de kolonisatie van Vlaanderen door Amerika te bestuderen. Thiriart maakt van elke gelegenheid gebruik om het flamingantisme als een achterhaald romantisme af te schilderen.

Thiriart heeft duidelijk niets begrepen van de Vlaamse onafhankelijkheidsstrijd. Hij trekt hard van leer tegen het Amerikaans en Russisch imperialisme, maar snapt tegelijkertijd niet dat Grammens en zijn studenten met kwast en hamer de straat opgingen om het Frans imperialisme te bekampen. Het vieren van de Guldensporenslag gebeurt evenmin uit ressentiment, noch uit haat tegenover het Franse volk. 11 juli herdenken is stilstaan bij de wil tot zelfbeschikking en het verzet tegen de annexatiedrang van vreemde heersers. Niet enkel de flaminganten, maar ook de Tirolers krijgen het zwaar te verduren in zijn teksten. Eén ding staat echter vast: Thiriart werkte zijn middelbare school niet af omdat hij het examen Nederlands niet afgelegd had. Misschien verklaart dit wel wat, misschien ook niet.

Conclusie

Doorheen de decennia evolueerde Thiriarts visie op Europa. Hijzelf gaf in de jaren 70 aan dat wat hij tien jaar eerder geschreven had, nog slechts 50% overeenkwam met wat hij op dat moment geloofde. Wat hij in de zestiger jaren in Un empire de 400 millions d'hommes publiceerde, verschilt dus op meerdere punten met wat hij twintig jaar later in L'Empire euro-soviétique de Vladivostok à Dublin schreef.
Thiriart blijft - ondanks de hiaten in zijn redeneringen - een uitermate interessant figuur in de geschiedenis van de Europese gedachte. Op vele vlakken bleek hij een visionair, op andere vlakken kon hij niet verder van de realiteit verwijderd zijn. Alhoewel de Europese Unie enkele van zijn voorstellen heeft geïmplementeerd, zal een unitair Europa van Dublin tot Vladivostok er niet snel zijn, en maar goed ook voor het Vlaams nationalisme.

Bronnen:

- Sauveur, Y. (2016). Thiriart. Qui suis-je? Grez-sur-Loing: Editions Pardès. 
- Thiriart, J. (2021). Europe. An Empire of 400 Million. London: Arktos.
- Thiriart, J. (2018). The Great Nation. Unitarian Europe - from Brest to Bucharest. Manticore Press.